Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu khai mạc sự kiện.
Phát biểu khai mạc, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, ngày 18/5 hằng năm không chỉ là dịp để tri ân những đóng góp của các thế hệ nhà khoa học, mà còn là thời điểm để cùng nhìn lại vai trò của KH&CN trong sự phát triển của đất nước. Dẫn lời Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Khoa học phải từ sản xuất mà ra và phải trở lại phục vụ sản xuất, phục vụ quần chúng”, khoa học không chỉ nằm trên sách vở hay trong phòng thí nghiệm, mà cần bước ra cuộc sống, giải quyết những bài toán lớn của quốc gia, mang lại hạnh phúc và sự thịnh vượng cho nhân dân. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng nhấn mạnh về vai trò sống còn của KH&CN đối với sự phát triển quốc gia. Theo đó, khoa học không thể chỉ tồn tại trong phòng thí nghiệm hay trên trang sách, mà phải được đưa vào đời sống, giải quyết các bài toán lớn, mang lại ấm no và hạnh phúc cho nhân dân. Hôm nay, chúng ta có mặt tại đây để kỷ niệm, tôn vinh và đặc biệt là cùng nhau khẳng định quyết tâm kiến tạo một tương lai mới cho S.T.I.D của đất nước. Nhìn lại chặng đường phát triển, Bộ trưởng bày tỏ niềm tự hào sâu sắc đối với những cống hiến âm thầm nhưng bền bỉ của các thế hệ đi trước - những người đã đặt nền móng vững chắc cho thành tựu KH&CN hôm nay, góp phần tạo nên một diện mạo Việt Nam tươi sáng và năng động hơn. Dẫn chiếu Hiến pháp năm 2013 với tinh thần “phát triển KH&CN là quốc sách hàng đầu”, Bộ trưởng cho biết quan điểm này tiếp tục được cụ thể hóa trong nhiều nghị quyết quan trọng của Đảng, đặc biệt là trong Nghị quyết 57.
Một điểm đáng chú ý được Bộ trưởng chia sẻ là Dự thảo sửa đổi Luật KH&CN với tên gọi mới "Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo" - đang được hoàn thiện nhằm thể chế hóa các định hướng mới của Đảng và Nhà nước. Theo Bộ trưởng, Dự thảo Luật mang tính cách mạng với 10 đổi mới lớn: Xác lập vai trò nền tảng của KH&CN: Một quốc gia muốn vươn lên trở thành cường quốc thì trước hết phải là cường quốc về KH&CN. Hướng tới đổi mới sáng tạo vì quốc gia thịnh vượng: KH&CN cần gắn liền với nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, đảm bảo quốc phòng - an ninh và cải thiện chất lượng sống. Đổi mới tư duy quản lý: Chuyển từ quản lý đầu vào sang quản lý đầu ra và hiệu quả, chấp nhận rủi ro đi kèm với quản trị rủi ro. Bộ KH&CN sẽ chịu trách nhiệm đo lường hiệu quả tổng thể thay vì kiểm soát chi tiết từng chứng từ. Làm chủ công nghệ chiến lược: Lần đầu tiên, Việt Nam đặt mục tiêu từ nước sử dụng công nghệ sang làm chủ các công nghệ chiến lược với ngân sách nhà nước ưu tiên cho các nhiệm vụ quan trọng này. Định hướng từ thị trường: Thay vì chỉ phát triển công nghệ từ nghiên cứu, cần xuất phát từ nhu cầu thị trường để hình thành bài toán nghiên cứu và phát triển sản phẩm. Chuyển nghiên cứu cơ bản về đại học: Các cơ sở giáo dục đại học sẽ trở thành trung tâm nghiên cứu cơ bản, phù hợp thông lệ quốc tế. Doanh nghiệp làm trung tâm phát triển công nghệ: Thúc đẩy mạnh mẽ sự tham gia của doanh nghiệp trong nghiên cứu phát triển với sự hỗ trợ của nhà nước. Cân bằng giữa khoa học tự nhiên và xã hội: Phát triển song song khoa học tự nhiên và khoa học xã hội - nhân văn để công nghệ phát triển bền vững, gắn với đạo đức và giá trị nhân văn. Xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo toàn diện: Bao gồm thể chế, hạ tầng, nhân lực và các chủ thể như viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp, nhà nước và tổ chức tài chính. Chuyển đổi số toàn diện KH&CN: Sử dụng nền tảng số quốc gia để quản lý các nhiệm vụ KH&CN, áp dụng hậu kiểm thay vì tiền kiểm, giảm thủ tục hành chính và tăng tính minh bạch.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng cho biết, Bộ KH&CN sẽ đề xuất xây dựng công viên vinh danh các nhà khoa học có đóng góp lớn cho đất nước - một hình thức tri ân như các nghĩa trang danh nhân tại các quốc gia phát triển. Giấc mơ của Việt Nam đã lớn - phát triển thành nước xã hội chủ nghĩa có thu nhập cao, với GDP/người 20.000-25.000 USD vào năm 2045. Việc đã lớn, đủ khó và chúng ta có thể thu hút trí thức toàn cầu để cùng giải các bài toán lớn của đất nước. Tổng kết bài phát biểu, Bộ trưởng hình tượng hóa vai trò của Bộ KH&CN như một bàn tay với năm ngón: KH&CN là máy cái sản xuất tri thức, Sở hữu trí tuệ biến tri thức thành tài sản, Đổi mới sáng tạo chuyển tri thức thành sản phẩm, Tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng đảm bảo sản phẩm đồng nhất, Chuyển đổi số là công cụ, môi trường mới thúc đẩy phát triển. Đây là một chỉnh thể toàn diện để KH&CN phát triển.
Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng phát biểu chỉ đạo tại sự kiện.
Trong phát biểu chỉ đạo tại sự kiện, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng đã nhấn mạnh vai trò chiến lược của KH&CN trong quá trình phát triển đất nước. Từ những năm tháng kháng chiến đến công cuộc kiến thiết hiện đại, KH&CN luôn là nền tảng, là công cụ để Việt Nam tiến lên phía trước. Phó Thủ tướng nhận định, thế giới hiện nay đang đứng trước một làn sóng chuyển đổi chưa từng có với sự trỗi dậy mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big data), Internet vạn vật (IoT), công nghệ sinh học, vật liệu mới và đặc biệt là xu hướng chuyển đổi xanh, chuyển đổi số toàn cầu. Đây là cả cơ hội vàng lẫn thách thức lớn cho các quốc gia, trong đó có Việt Nam. Phó Thủ tướng kêu gọi các bộ, ngành, địa phương, viện, trường, doanh nghiệp và toàn xã hội cùng chung tay xây dựng hệ sinh thái KH&CN, đổi mới sáng tạo mạnh mẽ hơn nữa. Đặc biệt, cần khẩn trương rà soát, sửa đổi Luật KH&CN năm 2013 theo hướng cởi mở, linh hoạt, tạo điều kiện thuận lợi cho nghiên cứu, ứng dụng và thương mại hóa công nghệ. Theo Phó Thủ tướng, sự trỗi dậy của các công nghệ mới như AI, IoT, công nghệ xanh... đang tạo ra những bước ngoặt lớn, đòi hỏi Việt Nam cần chủ động nắm bắt, phát triển nhanh, bền vững và bao trùm. Qua đó, Phó Thủ tướng đề xuất một số định hướng quan trọng như: Hoàn thiện thể chế: Xây dựng hành lang pháp lý cởi mở, tạo điều kiện cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo phát triển; biến thể chế thành cầu nối lan tỏa đến nhà khoa học và doanh nghiệp. Phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia: Thúc đẩy hợp tác công - tư có thực chất, đặt người dân và doanh nghiệp vào vị trí trung tâm. Thúc đẩy nghiên cứu cơ bản và làm chủ công nghệ chiến lược: Nhà nước cần đóng vai trò dẫn dắt trong các lĩnh vực then chốt như AI, bán dẫn, công nghệ sinh học. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao: Trao quyền tự chủ cho nhà khoa học, xây dựng đội ngũ tri thức mạnh và chuyên nghiệp. Đẩy mạnh ứng dụng KH&CN trong mọi lĩnh vực: Từ kinh tế đến xã hội, nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh quốc gia. Thúc đẩy ngoại giao khoa học: Chủ động tiếp cận tri thức toàn cầu, tham gia mạng lưới nghiên cứu quốc tế, đưa KH&CN Việt Nam ra thế giới và ngược lại. Nâng cao tiêu chuẩn đo lường và chất lượng sản phẩm: Khẳng định vị thế hàng hóa Việt Nam, đảm bảo chất lượng sống cho người dân. Khơi dậy đam mê KH&CN trong thế hệ trẻ: Tôn vinh các nhà khoa học tiêu biểu, nhân rộng các mô hình thành công để lan tỏa cảm hứng. Kết thúc bài phát biểu, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng gửi gắm niềm tin vào đội ngũ nhà khoa học, doanh nghiệp và nhân dân trong việc cùng hiện thực hóa các mục tiêu phát triển KH&CN, đổi mới sáng tạo của quốc gia. Ông nhấn mạnh rằng, với trí tuệ, tinh thần tự lực và lòng yêu nước, Việt Nam hoàn toàn có thể kiến tạo một tương lai khoa học công nghệ tự cường, mở đường cho kỷ nguyên thịnh vượng và hạnh phúc.
Các đại biểu tham quan Triển lãm thành tựu KH&CN.
Tại sự kiện, Bộ KH&CN đã công bố Chương trình hành động và sứ mệnh mới của Quỹ Phát triển KH&CN quốc gia (Nafosted). Theo ông Đào Ngọc Chiến - Giám đốc Quỹ, Nafosted đang được tái cấu trúc với 7 nhóm nhiệm vụ chiến lược nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thủ tục hành chính và hỗ trợ mạnh mẽ hơn cho các nhà khoa học. Đặc biệt, 10 nhóm nghiên cứu tiêu biểu đến từ các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp và nhà sáng chế đã ký cam kết triển khai các dự án KH&CN trọng điểm trong nhiều lĩnh vực như: sản xuất thuốc điều trị ung thư theo cơ chế di truyền, phát triển chip AI cho thiết bị biên (Edge-AI), công nghệ y sinh tiên tiến, và phần mềm AI ngôn ngữ tiếng Việt “Make in Vietnam”.
Một điểm nhấn khác của sự kiện là Lễ vinh danh các nhà khoa học, tổ chức và doanh nghiệp có sản phẩm KH&CN tiêu biểu năm 2024. Giải thưởng Sáng kiến Khoa học được trao cho các công trình có tính ứng dụng cao, đóng góp thiết thực vào đời sống. Đây là dịp tri ân, khích lệ các cá nhân và tập thể đang ngày đêm miệt mài nghiên cứu, cống hiến cho nền khoa học nước nhà. Trước đó, các đại biểu đã tham quan Triển lãm thành tựu KH&CN với 6 khối gian hàng lớn, trưng bày các sản phẩm thuộc các lĩnh vực nổi bật như: AI, chuyển đổi số, tạp chí khoa học và các xuất bản phẩm về khoa học, giáo dục STEM, sản phẩm khởi nghiệp… Lãnh đạo Chính phủ và Bộ KH&CN đã trực tiếp thăm các gian hàng, đề nghị trình diễn ứng dụng thực tế và bày tỏ mong muốn các sản phẩm này được thương mại hóa, tiếp cận thị trường nhanh chóng.
NMK