Một nền kinh tế muốn tăng trưởng bền vững thì không thể thiếu sự phát triển của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (ĐMST). Trên cơ sở đó, nhiều quốc gia đã thiết lập các mạng lưới trung tâm ĐMST để thử nghiệm việc xây dựng và thực thi các chính sách cụ thể liên quan đến thúc đẩy, hỗ trợ ĐMST trong doanh nghiệp. Bài viết phân tích kinh nghiệm xây dựng và phát triển trung tâm ĐMST của một số quốc gia trên thế giới, từ đó gợi mở các đề xuất cho hoạt động của trung tâm ĐMST tại các tỉnh/thành phố ở Việt Nam hiện nay.

Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung gồm 5 tỉnh Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định. Đây là vùng kinh tế có vị trí đặc biệt quan trọng cả về an ninh quốc phòng và phát triển kinh tế - xã hội không những của khu vực miền Trung - Tây Nguyên mà còn có vị trí quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của cả nước, với sự chủ đạo của kinh tế biển gắn với công nghiệp và dịch vụ, du lịch. Ngày nay, trong điều kiện hội nhập, liên kết vùng để phát triển nhanh hơn, bền vững hơn đang là vấn đề đặt ra đối với mỗi địa phương, việc liên kết phát triển khoa học và công nghệ (KH&CN) vùng kinh tế trọng điểm miền Trung cũng nằm trong xu thế tất yếu này.

Theo xu hướng phát triển của thế giới, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KHCN&ĐMST) là các yếu tố quan trọng trong các mô hình tăng trưởng (MHTT) kinh tế. Theo Báo cáo Việt Nam 2035, để đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2016-2035, nền kinh tế Việt Nam cần thực hiện nhiều thay đổi cho phép tạo ra và huy động nguồn lực mới đáp ứng yêu cầu phát triển. Một trong sáu đột phá lớn cần thực hiện là phát triển KHCN&ĐMST - yếu tố được xem là động lực mới, đóng góp quan trọng vào việc định hình MHTT của kinh tế Việt Nam hiện đại.

Một trong những giải pháp ưu tiên hàng đầu được đặt ra trong Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST) đến năm 2030 là sửa đổi, hoàn thiện hệ thống pháp luật về khoa học và công nghệ (KH&CN), các luật liên quan để phù hợp với những yêu cầu đặt ra trong tình hình mới. Vì vậy, việc nhìn lại quá trình thực thi các chính sách KH&CN, đồng thời phân tích chúng trong bối cảnh và yêu cầu mới để có những điều chỉnh kịp thời có ý nghĩa hết sức quan trọng.

Luật Sở hữu trí tuệ (SHTT) Việt Nam sửa đổi năm 2022 đã có một sự thay đổi lớn đối với ngoại lệ của quyền tác giả tại Điều 25. Các biện pháp này thường được biết đến dưới tên gọi “fair dealing” (sử dụng hợp lý) ở các nước như Vương quốc Anh, Úc, Ấn Độ… hay “fair use” ở Mỹ. Có thể nói, “sử dụng hợp lý” là một khái niệm “cũ người mới ta” vì các quy định này đã có từ lâu ở nhiều nước. Sử dụng tác phẩm như thế nào là “hợp lý” là một câu hỏi không dễ trả lời. Bài viết phân tích khái niệm này ở Vương quốc Anh và so sánh với Luật SHTT Việt Nam để các nhà làm luật quốc gia, nhà nghiên cứu và thẩm phán có thể tham khảo khi áp dụng vào thực tiễn.

Hệ thống chính sách, pháp luật điều chỉnh chuyển đổi số trong thương mại đang ngày càng được hoàn thiện. Tuy nhiên, từ góc độ quản lý nhà nước và doanh nghiệp thì lĩnh vực này đang còn tồn tại một số khó khăn, bất cập. Điều này đòi hỏi chúng ta có một lộ trình hiệu quả nhằm thúc đẩy chuyển đổi số trong thương mại, gắn với các nội dung: (i) Tăng cường an toàn, an ninh mạng; (ii) Hoàn thiện chính sách cạnh tranh; (iii) Hoàn thiện các quy định về thuế với nền tảng số gắn với hoạt động thương mại; (iv) Giải pháp về sở hữu trí tuệ (SHTT); (v) Hoàn thiện quy định và nâng cao năng lực xử lý tranh chấp thương mại trực tuyến (ODR); và (vi) Phát triển hạ tầng số¹.

Năm 2022 là năm đầu tiên thực hiện Chiến lược Phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST) trong bối cảnh cả nước nỗ lực phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội sau đại dịch COVID-19. Được sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát của Đảng, Quốc hội và Chính phủ, sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành, cơ quan trung ương và địa phương, sự đồng hành của doanh nghiệp và người dân, KH,CN&ĐMST đã có nhiều kết quả đáng khích lệ, đóng góp vào thành công chung của cả nước.

Ngày 28/12/2022, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã tổ chức Hội nghị triển khai nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST) năm 2023. Tham dự Hội nghị có Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam, đại diện lãnh đạo các bộ/ngành, cơ quan trung ương và địa phương. Hội nghị là dịp để đánh giá các kết quả đã đạt được trong năm 2022, cũng như trao đổi, thảo luận  giải pháp nhằm triển khai hiệu quả các nhiệm vụ trọng tâm về KH,CN&ĐMST trong năm 2023. Quán triệt phương châm hành động của Chính phủ năm 2022 là “Đoàn kết kỷ cương, chủ động thích ứng, an toàn hiệu quả, phục hồi phát triển”, ngành KH&CN đã triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể nhằm đưa KH,CN&ĐMST đóng góp ngày càng hiệu quả vào nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của nền kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân.

Ngày 26/12/2022, Câu lạc bộ Nhà báo Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Việt Nam đã công bố kết quả cuộc bình chọn 10 sự kiện KH&CN nổi bật năm 2022. Đây là năm thứ 17, hoạt động này được Câu lạc bộ Nhà báo KH&CN Việt Nam tổ chức với sự tham gia của hơn 40 phóng viên chuyên theo dõi lĩnh vực KH&CN của các cơ quan báo chí ở Trung ương và địa phương. Các lĩnh vực được bình chọn năm 2022 gồm: cơ chế chính sách, khoa học xã hội, khoa học tự nhiên, nghiên cứu ứng dụng, tôn vinh nhà khoa học.

Sự hợp tác phát triển khoa học, công nghệ và phát triển nguồn nhân lực giữa các thành tố trong hệ thống đổi mới sáng tạo sẽ góp phần giải quyết các vấn đề còn tồn tại và phát huy tốt hơn sự đóng góp của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST) trong phát triển kinh tế - xã hội. Từ năm 2021, Hội nghị thường niên về “Phát triển KH,CN&ĐMST và Nguồn nhân lực” đã được 5 đơn vị “trụ cột” trong lĩnh vực này là Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) phối hợp với Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Xã hội Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh phối hợp tổ chức.