Cơ sở pháp lý và định hướng chiến lược
Sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 950/QĐ-TTg ngày 01/08/2018, Nghệ An đã tích cực triển khai các văn bản định hướng phát triển đô thị thông minh, bao gồm mô hình vận hành IOC và kiến trúc công nghệ thông tin và truyền thông (ICT). Tuy vậy, hệ thống pháp lý tại địa phương vẫn còn thiếu các bộ tiêu chí, chỉ tiêu đánh giá cụ thể cho hoạt động giám sát và điều hành IOC, gây khó khăn trong quá trình thực hiện và kiểm tra hiệu quả vận hành.
Lễ khai trương Trung tâm Điều hành thông minh tỉnh Nghệ An ngày 18/12/2020.
Đội ngũ nhân sự chuyên trách công nghệ thông tin của tỉnh hiện gồm 91 người, phân bổ tại các sở, ban, ngành và cấp huyện. Mặc dù hầu hết cán bộ đều có kiến thức cơ bản và sử dụng thành thạo công nghệ thông tin, nhưng nhân lực trực tiếp đảm nhiệm vận hành IOC còn mỏng. Tính đến nay, chỉ có hai nhân sự kiêm nhiệm đảm trách công việc tại Trung tâm IOC thuộc Trung tâm Khoa học công nghệ và Truyền thông, chưa có cán bộ chuyên sâu thuộc các lĩnh vực được phân công hỗ trợ tại Trung tâm.
Trong giai đoạn thí điểm theo Kế hoạch số 694/KH-UBND, IOC Nghệ An đã xây dựng được hệ thống gồm nhiều phân hệ kết nối dữ liệu phục vụ giám sát và điều hành đa ngành. Các lĩnh vực được tích hợp gồm kinh tế - xã hội, hành chính công, giáo dục, y tế, phản ánh tương tác của người dân, du lịch và an ninh trật tự. Trong số đó, năm phân hệ đã hoạt động với dữ liệu cập nhật trực tuyến, bao gồm: hành chính công, văn bản điện tử, y tế, giáo dục và phản ánh tương tác. Một số phân hệ vẫn đang cập nhật thủ công hoặc sử dụng dữ liệu mô phỏng. Ngoài ra, hệ thống quản lý văn bản và giải quyết thủ tục hành chính đã hỗ trợ hiệu quả trong cải cách hành chính, kết nối dữ liệu liên thông bốn cấp. Về cơ sở hạ tầng, tỉnh đã hoàn thành giai đoạn 1 với việc trang bị hệ thống màn hình điều khiển trung tâm, thiết bị máy tính, hệ thống mạng tốc độ cao, âm thanh, ánh sáng… Từ năm 2020, Trung tâm Phục vụ hành chính công tỉnh Nghệ An đi vào hoạt động, hỗ trợ cho việc xây dựng chính quyền số.
Những khó khăn và tồn tại trong quá trình triển khai
Tỉnh Nghệ An đã từng bước hình thành nền tảng kỹ thuật phục vụ đô thị thông minh, trong đó đáng chú ý là việc kết nối nền tảng tích hợp và chia sẻ dữ liệu cấp tỉnh với nền tảng quốc gia. Đồng thời, tỉnh đã đưa vào vận hành kho dữ liệu dùng chung tại địa chỉ data.nghean.gov.vn, phục vụ liên thông và tích hợp dữ liệu các lĩnh vực, ngành, địa phương. Tuy nhiên, Nghệ An chưa có trung tâm dữ liệu riêng. Các hệ thống vẫn vận hành trên nền tảng thuê máy chủ từ các doanh nghiệp công nghệ trong nước. Dữ liệu quốc gia về dân cư, giáo dục, y tế, nội vụ và nhiều lĩnh vực khác đang từng bước được tích hợp, nhưng vẫn còn rời rạc và chưa đồng bộ.
Việc triển khai IOC tại Nghệ An còn đối mặt với nhiều rào cản. Trước hết là sự thiếu thống nhất trong nhận thức về vai trò của đô thị thông minh và IOC ở các cấp, ngành, khiến việc xác định nhiệm vụ trọng tâm còn mơ hồ. Mặt khác, cơ sở pháp lý cho việc xây dựng IOC chưa hoàn thiện, đặc biệt là các hướng dẫn kỹ thuật và khung đánh giá từ trung ương chưa cụ thể. Nhân lực hiện tại không đủ về số lượng và yếu về chuyên môn sâu, chưa đáp ứng yêu cầu phân tích, xử lý dữ liệu phục vụ công tác điều hành. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phụ trợ cũng chưa đầy đủ, thiếu các hệ thống dự phòng, lưu điện và an toàn phòng cháy chữa cháy. Cùng với đó, phần mềm hỗ trợ chủ yếu vẫn là bản dùng thử từ các tập đoàn viễn thông, chưa được phát triển hoàn chỉnh để vận hành ổn định và lâu dài.
Một vấn đề lớn khác là cơ sở dữ liệu tại các sở, ngành còn phân mảnh, không đồng bộ, chưa có cơ chế chia sẻ rõ ràng. Dữ liệu chưa được cập nhật thường xuyên, dẫn đến hệ thống IOC bị gián đoạn hoặc không thể hiển thị kịp thời tình hình thực tế, làm hạn chế vai trò hỗ trợ ra quyết định của Trung tâm. Dù đã thành lập Ban chỉ đạo và tổ giúp việc, nhưng việc điều hành vẫn chủ yếu mang tính hình thức khi các thành viên đa số kiêm nhiệm và thiếu chuyên môn sâu. Công tác phối hợp giữa các đơn vị thiếu đồng bộ, việc cập nhật dữ liệu còn thụ động. Các quy chế vận hành, quy trình cung cấp và xử lý phản ánh tương tác chưa rõ ràng, làm giảm hiệu quả hoạt động của IOC. Một số phần mềm chuyên ngành chưa được thiết kế sẵn mô đun chia sẻ dữ liệu, khiến việc tích hợp vào IOC gặp nhiều trở ngại kỹ thuật. Hơn nữa, kiến trúc ICT cho đô thị thông minh cấp tỉnh vẫn chưa được ban hành chính thức, ảnh hưởng đến việc lựa chọn công nghệ và định hướng triển khai đồng bộ.
Định hướng trong thời gian tới
Xây dựng đô thị thông minh là một lĩnh vực mới, phức tạp và đòi hỏi cách tiếp cận hệ thống, toàn diện. Tuy đã có những bước đi đầu tiên tích cực, Nghệ An vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm, chưa đủ điều kiện để vận hành IOC một cách toàn diện, hiệu quả. Các chức năng hỗ trợ ra quyết định chỉ mới mang tính bước đầu, chưa phát huy tối đa tiềm năng dữ liệu.
Để tiến xa hơn, cần xác định rõ tầm nhìn và chiến lược dài hạn, có sự vào cuộc quyết liệt của người đứng đầu các cấp, ngành, địa phương. Đồng thời, tăng cường đào tạo đội ngũ cán bộ chuyên sâu về đô thị thông minh, xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành, và đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng kỹ thuật, đảm bảo IOC hoạt động ổn định, hiệu quả và có khả năng mở rộng trong tương lai.
Hội thảo xây dựng vận hành Trung tâm Giám sát - Điều hành Thông minh tỉnh Nghệ An diễn ra ngày 14/05/2025.
IOC Nghệ An đã khởi động một hành trình dài và đầy thử thách trên con đường hiện đại hóa đô thị. Dù còn nhiều hạn chế, bước đi này cho thấy quyết tâm của tỉnh trong việc ứng dụng công nghệ phục vụ phát triển bền vững. Với sự điều chỉnh chiến lược hợp lý và đồng bộ nguồn lực, Nghệ An hoàn toàn có thể xây dựng một đô thị thông minh tiên tiến, lấy người dân làm trung tâm và nâng cao chất lượng quản lý nhà nước trong thời đại số.
Xuân Bình