Quang cảnh Tọa đàm.
Đại diện Chi hội Blockchain TP Hồ Chí Minh Lê Nguyễn Trà My khẳng định, blockchain không chỉ là công cụ công nghệ, mà có thể trở thành nền tảng hạ tầng cốt lõi cho việc quản trị tài sản trí tuệ và giải quyết triệt để vấn nạn hàng giả. Trong năm 2024, Việt Nam đã xử lý hơn 140.000 đơn đăng ký sở hữu công nghiệp, tuy nhiên tỷ lệ thương mại hóa chỉ đạt 0,1%, tức là chỉ khoảng 1 trong 1.000 ý tưởng, sáng chế thực sự được chuyển hóa thành sản phẩm hoặc giá trị kinh tế cụ thể. Con số này thấp hơn 50 lần mức trung bình thế giới và 100 lần so với các quốc gia phát triển như Hàn Quốc, Nhật Bản hay Mỹ. Một nguyên nhân lớn dẫn đến thực trạng trên chính là thiếu vắng hệ thống nền tảng số minh bạch, an toàn và dễ tiếp cận để định danh, giao dịch và định giá các tài sản trí tuệ. Công nghệ chuỗi khối - với tính chất bất biến, minh bạch và phân tán - được xem là lời giải phù hợp cho bài toán này. Việc ứng dụng blockchain có thể giúp thiết lập các “giấy khai sinh số” - tức là những bản ghi xác lập quyền sở hữu đối với tài sản trí tuệ - được lưu trữ trực tiếp trên hệ thống blockchain, nơi mọi thông tin đều có thể kiểm chứng và không thể chỉnh sửa. Điều này sẽ triệt tiêu cơ hội làm giả, đồng thời mở ra cánh cửa thương mại hóa rộng hơn cho các ý tưởng đổi mới sáng tạo.
Tại Tọa đàm, Chi hội Blockchain TP Hồ Chí Minh đề xuất ba hướng ứng dụng chính của blockchain vào công tác chuyển đổi số của thành phố như sau.
Thứ nhất, định danh sản phẩm thật và truy xuất nguồn gốc. Đây là ứng dụng phổ biến và có tính thực tiễn cao nhất hiện nay của blockchain. Thông qua mã hóa và lưu trữ mọi thông tin liên quan đến quy trình sản xuất, vận chuyển và phân phối của một sản phẩm trên chuỗi khối, doanh nghiệp và người tiêu dùng có thể xác minh xuất xứ sản phẩm chỉ với một lần quét mã. Giải pháp này không chỉ góp phần vào Chương trình Chuyển đổi số quốc gia theo Quyết định 749, mà còn hưởng ứng Đề án 100 của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm quốc gia. Trong bối cảnh hàng giả, hàng nhái gây thiệt hại hàng tỷ USD mỗi năm, đây là một trong những biện pháp phòng ngừa chủ động và hiệu quả.
Thứ hai, xây dựng “chợ ý tưởng” - nền tảng giao dịch tài sản trí tuệ minh bạch. Blockchain có thể giúp thiết lập một sàn giao dịch nơi các nhà sáng tạo, tổ chức nghiên cứu và doanh nghiệp có thể giao dịch, chuyển nhượng hoặc hợp tác thương mại hóa các tài sản trí tuệ. Các giao dịch được ghi nhận trên hệ thống, đảm bảo tính pháp lý và hạn chế rủi ro tranh chấp. Đây được kỳ vọng là “chợ ý tưởng” minh bạch, nơi kết nối hiệu quả giữa người sở hữu công nghệ và nhà đầu tư, từ đó rút ngắn khoảng cách giữa nghiên cứu và thị trường.
Thứ ba, quản lý thông minh và hỗ trợ quá trình sáp nhập hành chính. Trong bối cảnh TP Hồ Chí Minh đang thực hiện việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp phường - xã, nhu cầu về một cơ sở dữ liệu tài sản trí tuệ thống nhất, liên thông và an toàn trở nên cấp thiết. Blockchain cung cấp khả năng lưu trữ hồ sơ sở hữu trí tuệ (như sáng chế, nhãn hiệu, thiết kế công nghiệp…) một cách toàn diện và có thể tra cứu tức thời. Hệ thống này không chỉ phục vụ cho công tác hành chính mà còn hỗ trợ việc ra quyết định quản lý chính xác, nhanh chóng và giảm thiểu rủi ro thất lạc hoặc sai lệch dữ liệu.
Cũng tại Tọa đàm, Phó Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số TP Hồ Chí Minh Nguyễn Thanh Hòa đã cung cấp cái nhìn tổng quan về tiến trình chuyển đổi số của thành phố. Trong thời gian qua, TP Hồ Chí Minh đã xây dựng và đưa vào vận hành hàng loạt nền tảng quan trọng như: Cổng dữ liệu thành phố, bản đồ số dùng chung, Cổng dịch vụ công trực tuyến, Cổng 1022, ứng dụng công dân số TP Hồ Chí Minh, cũng như hệ thống đào tạo trực tuyến cho cán bộ cấp xã, phường. Bên cạnh đó, thành phố cũng ra mắt bản tin chuyên đề “30 phút - Chuyển đổi số tại TP Hồ Chí Minh” với mục tiêu lan tỏa nhận thức, cập nhật xu hướng và chia sẻ mô hình tốt trong cộng đồng. Đây là một trong những nỗ lực nhằm thúc đẩy sự tham gia rộng rãi của người dân và doanh nghiệp trong tiến trình chuyển đổi số. Tuy nhiên, chuyển đổi số không chỉ là trang bị công nghệ, mà là sự thay đổi tư duy, mô hình vận hành và cơ chế tổ chức. Do đó, bên cạnh đầu tư vào “số” - tức hạ tầng kỹ thuật, TP Hồ Chí Minh cần đẩy mạnh “chuyển đổi” - tức cải cách hành chính, đổi mới phương thức cung cấp dịch vụ và tăng cường năng lực quản trị theo hướng linh hoạt, dữ liệu hóa và lấy người dân làm trung tâm.
Việc ứng dụng blockchain vào quản lý tài sản trí tuệ và chống hàng giả không chỉ là xu thế, mà là giải pháp chiến lược trong chuyển đổi số đô thị thông minh. Với tầm nhìn phát triển thành phố sáng tạo và bền vững, TP Hồ Chí Minh cần tiếp tục thúc đẩy liên kết giữa các bên: cơ quan quản lý - doanh nghiệp - giới công nghệ, nhằm cụ thể hóa các sáng kiến thành nền tảng hành động thiết thực, tạo ra giá trị bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh cho thành phố trong kỷ nguyên số.
NMK