Ngày 12/03/2024, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã lần đầu tiên công bố bộ Chỉ số đổi mới sáng tạo (ĐMST) cấp địa phương (Provincial Innovation Index - PII). Theo đó, Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ, Bắc Ninh… là những địa phương có chỉ số PII năm 2023 cao nhất. Báo cáo PII là một tài liệu hữu ích, cung cấp các căn cứ khoa học và thực tiễn để các cơ quan, tổ chức, cá nhân và trực tiếp là lãnh đạo các địa phương sử dụng trong xây dựng, thực thi các chính sách và thông tin về môi trường sản xuất, kinh doanh đối với các nhà đầu tư.

Mặc dù còn nhiều khó khăn, thách thức nhưng với sự chủ động, sáng tạo, hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST) tại các địa phương đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) của đất nước. Tuy nhiên, để thúc đẩy hoạt động này phát triển và đóng góp nhiều hơn trong thời gian tới cần quan tâm giải quyết những khó khăn, vướng mắc, đặc biệt là các vấn đề về: cơ chế hỗ trợ khởi nghiệp ĐMST; tài chính cho hoạt động KH,CN&ĐMST; sử dụng hiệu quả các quỹ khoa học và công nghệ (KH&CN) của địa phương, doanh nghiệp... Đây cũng là những vấn đề chính được nêu ra và thảo luận tại Hội nghị Giám đốc Sở KH&CN toàn quốc do Bộ KH&CN tổ chức, ngày 15/03/2024 tại Hà Nội.

Mặc dù đã có những tác động tích cực, nhưng sau 10 năm thực hiện, Nghị định số 95/2014/NĐ-CP ngày 17/10/2014 của Chính phủ quy định về đầu tư và cơ chế tài chính đối với hoạt động khoa học và công nghệ (KH&CN) - sau đây gọi tắt là Nghị định 95, đã nảy sinh những hạn chế, bất cập. Chính vì vậy, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ KH&CN chủ trì soạn thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 95. Bộ KH&CN đã xây dựng dự thảo và đang triển khai xin ý kiến góp ý của nhân dân. Tạp chí KH&CN Việt Nam xin tóm lược 5 nhóm chính sách quan trọng được đưa ra trong bản dự thảo này*.

Chủ động tham gia các liên minh nghiên cứu quốc tế về các vấn đề mới phát sinh như vắc-xin COVID, biến đổi khí hậu... Nhà nước tạo điều kiện thúc đẩy doanh nghiệp tham gia vào các liên minh nghiên cứu quốc tế (giới thiệu, bảo lãnh cho doanh nghiệp Việt Nam để tham gia nghiên cứu và tiếp nhận chuyển giao công nghệ…)”1 là một trong những giải pháp được đưa ra trong Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (ĐMST) đến năm 2030. Trên thế giới, hợp tác nghiên cứu chung về ĐMST được xem là một xu hướng và công cụ để thúc đẩy ĐMST ở phạm vi toàn cầu, đặc biệt khi nhấn mạnh sự tham gia của khối tư nhân.

Với những tiến bộ nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI), internet vạn vật (IoT), mạng không dây thế hệ thứ 5 (5G), điện toán đám mây, ô tô điện (EV), xe tự hành…, ngành công nghiệp bán dẫn dự kiến sẽ tiếp tục phát triển và có thể vượt qua mức doanh số bán hàng nhiều tỷ USD vào năm 20301. Đối với Việt Nam, năm 2023 là một năm mà cơ hội hợp tác kinh tế đã thúc đẩy nhu cầu đối với việc đào tạo nguồn nhân lực cho lĩnh vực vi mạch bán dẫn. Vậy, cần có giải pháp gì để tận dụng được cơ hội và đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực cho ngành này.

Khoa học xã hội và nhân văn (KHXH&NV) tồn tại và phát triển trong sự gắn liền và quan hệ chặt chẽ với chính trị và thể chế; với ý thức, hệ tư tưởng và lợi ích giai cấp, đấu tranh giai cấp. Vì vậy, vấn đề cốt lõi cần đặc biệt quan tâm trong nghiên cứu KHXH&NV là phải thể hiện rõ những vấn đề có tính nguyên tắc để đảm bảo đúng định hướng, đường lối, giữ vững vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và toàn xã hội.

Thị trường tín chỉ carbon được coi là một trong những công cụ quan trọng hướng đến thực hiện mục tiêu trung hòa carbon trong cam kết của các nền kinh tế tham gia Công ước khung về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc. Nhu cầu tín chỉ carbon trên thế giới trong những năm gần đây đang tăng lên, thúc đẩy sự hình thành và phát triển mạnh mẽ của thị trường này. Tại Việt Nam, việc phát triển thị trường tín chỉ carbon sẽ giúp nắm bắt những cơ hội trong lộ trình thực hiện cam kết giảm phát thải carbon. Tuy nhiên, để vận hành thị trường này hiệu quả, không ít vấn đề được đặt ra từ việc hoàn thiện khung khổ pháp lý, các tiêu chuẩn về kỹ thuật và đẩy mạnh công tác truyền thông.

Luật Năng lượng nguyên tử (NLNT) đã được Quốc hội Khóa XII thông qua ngày 03/06/2008 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2009. Trải qua hơn 15 năm thực hiện, Luật NLNT đã phát huy vai trò là đạo luật gốc trong lĩnh vực NLNT, tạo hành lang pháp lý cho việc thúc đẩy các hoạt động quản lý nhà nước và ứng dụng NLNT vì mục đích hòa bình tại Việt Nam. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện tại, Luật NLNT đã bộc lộ các bất cập, hạn chế, cần sớm sửa đổi, bổ sung để phù hợp với thực tiễn.

Hơn 15 năm qua, Luật Năng lượng nguyên tử (NLNT) là cơ sở pháp lý để các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tiến hành các hoạt động trong lĩnh vực NLNT tại Việt Nam. Mặc dù vậy, trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện, một số nội dung của Luật NLNT - đặc biệt trong các hoạt động liên quan tới bức xạ - không còn phù hợp với bối cảnh hiện nay, cần được sửa đổi, bổ sung.

Quyết định 844/QĐ-TTg ngày 18/05/2016 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (ĐMST) quốc gia đến năm 2025” (Đề án 844) và Quyết định 1665/QĐ-TTg ngày 30/10/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án “Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp đến năm 2025” (Đề án 1665) đã tạo đà cho phong trào khởi nghiệp của học sinh, sinh viên, khẳng định vai trò của trường đại học trong hệ sinh thái khởi nghiệp ĐMST Việt Nam. Mặc dù hoạt động khởi nghiệp trong sinh viên được triển khai rộng khắp và sôi nổi trong cả nước, nhưng dường như để tạo được sự thay đổi về chất vẫn rất cần những giải pháp chính sách hỗ trợ mạnh mẽ hơn nữa từ phía nhà trường và Nhà nước. Để có cái nhìn sâu hơn về vấn đề này, Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã có cuộc trò chuyện với bà Đỗ Hương Lan - Phó Giám đốc Trung tâm Khởi nghiệp và Sáng tạo xã hội, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân.