Chủ đề của Hội thảo đã thu hút được sự tham gia của đông đảo các nhà khoa học.
Tại Hội thảo, các nhà khoa học đã đưa ra nhận định ban đầu về nguyên nhân gây ra thảm họa tại Làng Nủ (xã Phúc Khánh, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai), từ đó đưa ra một số giải pháp phòng tránh và ứng phó với các ẩn họa thiên nhiên tương tự xảy ra ở vùng đồi núi nước ta.
Kết quả nghiên cứu và điều tra thực địa về thảm họa xảy ra vào ngày 10/09/2024 tại thôn Làng Nủ cho thấy, do mưa lớn, lượng mưa tích lũy trong 3 ngày đạt 633 mm (bằng 1/4 lượng mưa trung bình cả năm ở Lào Cai) gây trượt lở khối đất lớn, tích tụ vật liệu vào đoạn co hẹp tạo đập tạm thời và vỡ. Vị trí phát sinh trượt từ hệ tầng núi Con Voi, đá phiến phong hóa mạnh, cường độ không cao và tầng phong hóa dày gây trượt lở khối lớn. Các nhà khoa học sử dụng mô hình 3D kết hợp dữ liệu thực địa và ảnh vệ tinh để tính toán, xác định dòng lũ chỉ mất khoảng 5 phút (300 giây) để từ đỉnh núi tràn xuống ngôi làng. Kết quả mô phỏng cho thấy, chiều sâu tích tụ dòng bùn là 8-15 m, nơi sâu nhất khoảng 18 m, vận tốc dòng chảy rất lớn (đạt 20 m/giây). Do đó, thời gian chảy từ trên núi xuống (cho cả quãng đường 3,6 km) là khoảng 10-15 phút.
PGS.TS Nguyễn Châu Lân - Phó Trưởng bộ môn Địa kỹ thuật, Trường Đại học Giao thông Vận tải cho biết: Hiện tại, các tỉnh miền núi như Hà Giang, Lào Cai… đã xuất hiện nhiều vết nứt địa chất, đủ để các cơ quan chức năng có thời gian ứng phó. Một trong những giải pháp trước mắt là che phủ các vết nứt bằng vải bạt, kết hợp với hệ thống dẫn và thoát nước ngang, nhằm ngăn nước thấm sâu vào lòng đất, hạn chế nguy cơ sạt lở. Đây là biện pháp đơn giản mà các địa phương có thể nhanh chóng triển khai, sau đó sử dụng các phương án kỹ thuật khác để xử lý vết nứt.
GS.TS Đỗ Minh Đức và nhóm nghiên cứu bộ môn Địa kỹ thuật và Phát triển hạ tầng, Khoa Địa chất, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN cho biết: Khu vực có điều kiện địa hình, địa chất và đặc điểm phân bố dân cư tương tự như Làng Nủ không phải là cá biệt mà ngược lại khá phổ biến ở khu vực miền núi Việt Nam. GS Đức cũng lưu ý, một số khe nứt sẽ không dẫn ngay đến trượt lở. Các hoạt động trên đất dốc có thể xóa nhòa dấu vết của khe nứt, nhưng một khi đã xuất hiện khe nứt, mái dốc sẽ không thể tự “liền lại” được nữa và nguy cơ trượt lở luôn tiềm ẩn. Bên cạnh taluy đường giao thông, nhà ở, các mái dốc rừng sản xuất đã qua một vài lần khai thác và trồng lại hoặc có hoạt động trên mái dốc như xây dựng công trình, tháp viễn thông, đường dây tải điện… đều cần được lưu ý.
Giải pháp trước mắt là cảnh báo và hành động sớm, tăng cường truyền thông thông tin cảnh báo sớm, đảm bảo chính quyền các cấp, đặc biệt là người dân trong vùng bị tác động của trượt lở nắm bắt thông tin kịp thời, chính xác và hiểu rõ các hành động cần triển khai khi có yêu cầu. Đồng thời, cần phát huy hiệu quả vai trò của các cán bộ cơ sở xã, thôn, các tổ đội xung kích phòng tránh thiên tai, như phát hiện sớm các dấu hiệu trượt lở, lũ quét. Chính quyền và người dân cần chú ý đến tính bất thường và cực đoan của thời tiết trong bối cảnh biến đổi khí hậu và chuẩn bị kịch bản ứng phó với những tình huống khó khăn nhất.
VVH