Toàn cảnh Tọa đàm (nguồn: Tạp chí Doanh nhân Sài Gòn).
Phát biểu khai mạc, Phó Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh Nguyễn Lộc Hà nhấn mạnh, trong bối cảnh địa giới hành chính được mở rộng sau khi sáp nhập hai tỉnh công nghiệp trọng điểm là Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, TP Hồ Chí Minh mới không chỉ gia tăng về quy mô GRDP, dân số và diện tích mà còn sở hữu không gian công nghiệp đa dạng, mở ra cơ hội định hình lại mô hình tăng trưởng theo hướng tích hợp chuỗi giá trị, phát triển xanh, sáng tạo và hội nhập sâu rộng. Định hướng này đòi hỏi sự chuyển biến toàn diện trong tư duy quy hoạch, cơ chế phối hợp liên vùng, đặc biệt là năng lực kiến tạo thể chế linh hoạt, phù hợp với thực tiễn công nghiệp đô thị thế hệ mới. Bên cạnh đó, Giám đốc Sở Công Thương TP Hồ Chí Minh Bùi Tá Hoàng Vũ cho biết, công nghiệp hiện chiếm khoảng 30% GRDP của Thành phố, đóng vai trò là một trong ba động lực tăng trưởng chính. Tuy nhiên, Thành phố đang đối mặt với nhiều thách thức như chi phí logistics cao (16-20% giá thành sản phẩm), quỹ đất sạch hạn chế, công nghệ sản xuất lạc hậu, tự động hóa thấp và năng suất lao động chỉ bằng 60% các đô thị công nghiệp phát triển. Thêm vào đó, những biến động địa chính trị như chính sách thuế của Hoa Kỳ đối với một số mặt hàng xuất khẩu từ Việt Nam đang gây sức ép cạnh tranh trực tiếp lên doanh nghiệp tại TP Hồ Chí Minh - vốn là khu vực sản xuất trọng điểm của cả nước. Trong bối cảnh đó, việc chuyển đổi mô hình công nghiệp theo hướng công nghệ cao, bền vững và tích hợp trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Tại Tọa đàm, các chuyên gia đồng thuận rằng TP Hồ Chí Minh cần rời bỏ mô hình phát triển “cộng gộp địa lý” đơn thuần, thay vào đó là cấu trúc chuỗi giá trị tích hợp, với sự phân vai rõ ràng giữa các khu vực chức năng. TS Đỗ Thiên Anh Tuấn - Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright đề xuất mô hình tái cấu trúc không gian công nghiệp theo hướng TP Hồ Chí Minh cũ trở thành “bộ não vùng” - trung tâm tài chính, R&D, kiểm định và điều phối sản xuất; trong khi các khu vực như Bình Dương, Đồng Nai đảm nhận vai trò sản xuất công nghệ cao; Bà Rịa - Vũng Tàu phụ trách logistics xuất nhập khẩu và năng lượng; Long An phát triển công nghiệp thực phẩm và chế biến sâu; Tây Ninh và Bình Phước trở thành vệ tinh cung cấp nguyên liệu và logistics biên giới. Mô hình này sẽ chỉ phát huy hiệu quả khi được “gắn keo” bằng hệ thống thể chế tích hợp, cơ sở hạ tầng liên vùng và các chiến lược công - tư đồng bộ. Việc tận dụng các nghị quyết trung ương như Nghị quyết 57, Nghị quyết 66, hay Nghị quyết 68 như các đòn bẩy thể chế để tăng tốc thực thi.
Từ góc nhìn doanh nghiệp, Kiến trúc sư trưởng của Tổng công ty Becamex IDC Nguyễn Hồng Hải đã phân tích kinh nghiệm phát triển của Bình Dương khi hợp tác với Singapore xây dựng hệ sinh thái công nghiệp thông minh từ hơn hai thập kỷ trước. Khu vực này tập trung vào quy hoạch tích hợp giao thông công cộng, năng lượng sạch, xử lý chất thải và mô hình TOD (phát triển định hướng giao thông). Việc sáp nhập Bình Dương vào TP Hồ Chí Minh không chỉ mở rộng không gian vật lý mà còn là cơ hội để nhân rộng các mô hình phát triển công nghiệp tiên tiến vào quy hoạch đô thị công nghiệp TP Hồ Chí Minh mới. Trong khi đó, Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TP Hồ Chí Minh Lý Kim Chi kiến nghị cần sớm xây dựng Chiến lược phát triển công nghiệp đến năm 2040, trong đó xác định công nghiệp thực phẩm là một trong các trụ cột trọng điểm. Đồng thời, Thành phố nên quy hoạch lại các khu công nghiệp theo hướng chuyên ngành, kết nối chặt với vùng nguyên liệu và đảm bảo hạ tầng kỹ thuật, xử lý nước thải theo tiêu chuẩn quốc tế. Đặc biệt, chuyên gia đề xuất thành lập trung tâm logistics lạnh tại các đầu mối chiến lược như Cái Mép - Thị Vải, đồng thời phát triển hệ thống R&D độc lập, trung tâm kiểm nghiệm, đào tạo kỹ thuật phục vụ cho ngành công nghiệp thực phẩm xuất khẩu.
Phát biểu tổng kết Tọa đàm, Phó Chủ tịch UBND Thành phố Nguyễn Lộc Hà nhấn mạnh về yêu cầu chuyển đổi mô hình công nghiệp theo hướng ứng dụng công nghệ cao, sản xuất thông minh, xanh và kinh tế tuần hoàn. Thành phố cần xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, thúc đẩy hợp tác công - tư, đẩy mạnh liên kết giữa ba nhà: Nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp. Trên tinh thần “biến tiềm năng thành hành động”, lãnh đạo Thành phố giao Sở Công Thương khẩn trương tổng hợp các ý kiến đóng góp, đề xuất giải pháp cụ thể, đồng thời yêu cầu các sở ngành phối hợp thực hiện nhiệm vụ liên quan đến điều chỉnh quy hoạch, xây dựng cơ chế đầu tư, chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực chất lượng cao. Tọa đàm lần này không chỉ là diễn đàn chia sẻ chuyên sâu, mà còn được kỳ vọng là bước đi thực chất đầu tiên trong việc định hình chính sách công nghiệp của một TP Hồ Chí Minh mở rộng - nơi không chỉ giữ vai trò đầu tàu kinh tế mà còn trở thành vùng công nghiệp tiên phong, hội nhập, xanh và bền vững của khu vực Đông Nam Á.
NMK (tổng hợp)