Chuyển đổi số đã vượt qua ranh giới của một trào lưu công nghệ để trở thành một chiến lược quốc gia mang tính bao trùm. Không còn là câu chuyện riêng của ngành viễn thông hay hành chính công, chuyển đổi số đang định hình lại toàn bộ cách thức vận hành của nền kinh tế, bộ máy nhà nước và mối quan hệ giữa chính quyền với người dân. Đây là cuộc chuyển hóa sâu rộng từ tư duy đến hành động, từ hạ tầng đến thể chế, từ cấp Trung ương đến từng đơn vị cơ sở. Từ bối cảnh quốc tế cho thấy, những cách tiếp cận pháp lý linh hoạt nhằm khuyến khích đổi mới, đến việc Việt Nam chủ động kiến tạo hạ tầng số và thể chế để hiện thực hóa tầm nhìn, chuyển đổi số đang thể hiện rõ tính chất toàn diện, đồng bộ và mang tính chiến lược dài hạn. Những mô hình thành công tại địa phương như Cà Mau hay các tổ chức chuyên môn như Nhà xuất bản Chính trị quốc gia là minh chứng cho việc chính sách cấp cao đã thực sự đi vào đời sống.
Bối cảnh quốc tế: Cách tiếp cận linh hoạt và ưu tiên bảo vệ dữ liệu
Trên phạm vi toàn cầu, chuyển đổi số không chỉ được nhìn nhận là công cụ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, mà ngày càng được xác lập là một năng lực chiến lược mang tính sống còn. Đáng chú ý, thay vì tạo ra những khuôn khổ pháp lý cứng nhắc, nhiều quốc gia tiên phong đã lựa chọn con đường linh hoạt, trung lập về công nghệ và chú trọng bảo vệ dữ liệu cá nhân, tài sản quý giá nhất trong kỷ nguyên số.
Đạo luật Chữ ký điện tử trong thương mại toàn cầu và quốc gia của Hoa Kỳ vừa tròn 25 năm tuổi vào năm 2025.
Một trong những ví dụ điển hình là Đạo luật Chữ ký điện tử trong thương mại toàn cầu và quốc gia của Hoa Kỳ vừa tròn 25 năm tuổi vào năm 2025. Dù ra đời từ buổi đầu của thời kỳ internet, khung pháp lý này vẫn tiếp tục phát huy giá trị khi đón nhận sự xuất hiện của blockchain, hợp đồng thông minh và AI tạo sinh mà không cần sửa đổi căn bản. Chính cách tiếp cận dựa trên nguyên tắc linh hoạt, thay vì chạy theo từng biến động kỹ thuật, đã cho phép các mô hình kinh doanh mới phát triển mạnh mẽ trong một môi trường pháp lý ổn định, khuyến khích sáng tạo nhưng vẫn đảm bảo an toàn.
Song hành với sự linh hoạt là yêu cầu khắt khe hơn trong bảo vệ dữ liệu cá nhân. Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) gần đây đã ban hành một tiêu chuẩn chuyên biệt về sinh trắc học, quy định rõ ràng cách thu thập, lưu trữ và ghi nhận sự đồng thuận của người dùng khi chia sẻ dữ liệu nhận dạng cá nhân. Tiêu chuẩn này không chỉ là hướng dẫn kỹ thuật, mà còn mang tính định hướng đạo đức, khẳng định quyền kiểm soát dữ liệu phải nằm trong tay người dùng, mọi ứng dụng công nghệ cần tôn trọng nguyên tắc minh bạch và rõ ràng.
Từ những kinh nghiệm quốc tế có thể thấy rằng, chiến lược chuyển đổi số hiệu quả không thể tách rời khỏi các yếu tố thể chế, đạo đức và an ninh. Các quốc gia dẫn đầu không chỉ đầu tư vào hạ tầng công nghệ, mà còn dành sự quan tâm đặc biệt đến việc tạo ra một môi trường pháp lý vừa mở, vừa bảo vệ được quyền lợi công dân trong không gian số. Đây cũng là điểm Việt Nam có thể tham khảo và điều chỉnh trong quá trình triển khai các chiến lược chuyển đổi số trong nước.
Chuyển đổi số đi vào thực tiễn từ các mô hình cụ thể
Những chuyển động mạnh mẽ trong chuyển đổi số tại Việt Nam không còn chỉ diễn ra ở cấp Trung ương, mà đang hiện thực hóa rõ nét tại cấp địa phương và trong từng tổ chức chuyên môn. Đây chính là bằng chứng sống động cho việc các định hướng lớn của quốc gia đang dần được cụ thể hóa bằng hành động thiết thực, gắn liền với chức năng, mục tiêu và bối cảnh của từng đơn vị.
Tại Cà Mau, phong trào thi đua “Đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số” trong ngành thanh tra được xem là một trong những mô hình triển khai điển hình, có định hướng rõ ràng và gắn chặt với các mục tiêu phát triển kinh tế. Thay vì xem chuyển đổi số như một hoạt động hành chính độc lập, Cà Mau đã tích hợp vào chiến lược phát triển của địa phương, với mục tiêu góp phần tăng trưởng GRDP đạt từ 8% trở lên trong năm 2025. Các nội dung triển khai rất cụ thể: nâng cao nhận thức và tư duy số trong lãnh đạo; đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin đồng bộ và bảo mật; áp dụng công nghệ vào công tác thanh tra, tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, xác minh tài sản; cải cách hành chính và số hóa toàn bộ quy trình nghiệp vụ. Bên cạnh đó, tỉnh cũng chú trọng đến đào tạo kỹ năng số cho đội ngũ cán bộ, kết hợp với các biện pháp đảm bảo an toàn thông tin, phòng ngừa rủi ro mạng. Nhờ cách tiếp cận toàn diện, chuyển đổi số tại đây không chỉ cải thiện hiệu quả hoạt động công vụ, mà còn tạo nền tảng cho các mục tiêu tăng trưởng kinh tế, xã hội dài hạn.
Cà Mau khai trương Trung tâm Giám sát, Điều hành thông minh (nguồn: Báo Cà Mau).
Một ví dụ tiêu biểu khác là quá trình chuyển đổi số tại Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, đơn vị có chức năng đặc thù về lý luận chính trị và tư tưởng. Khác với những lĩnh vực vốn đã quen thuộc với công nghệ số, ngành xuất bản truyền thống thường được xem là khó thay đổi do đặc thù nội dung, quy trình và đối tượng phục vụ. Tuy nhiên, trong 6 tháng cuối năm 2025, Nhà xuất bản đã đặt mục tiêu thực hiện chuyển đổi số toàn diện trên mọi khâu: từ nghiên cứu, biên tập, chế bản đến phân phối xuất bản phẩm. Điều này không chỉ giúp nâng cao chất lượng nội dung và giảm thời gian xuất bản, mà còn mở ra khả năng tiếp cận nhanh hơn, rộng hơn với độc giả qua các nền tảng số. Việc chuyển đổi số trong một đơn vị có chức năng định hướng tư tưởng cho thấy tinh thần đổi mới đang lan tỏa ngay cả trong những lĩnh vực truyền thống, đóng vai trò quan trọng trong hệ thống chính trị.
Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật chuyển đổi số mạnh mẽ, ứng dụng công nghệ hiện đại trong xuất bản (nguồn: Báo điện tử Chính phủ).
Cả hai mô hình trên, một từ cấp chính quyền địa phương, một từ cơ quan trung ương chuyên môn đều cho thấy rằng, chuyển đổi số chỉ thực sự có ý nghĩa khi gắn liền với chức năng cụ thể, có mục tiêu đo lường rõ ràng và được triển khai một cách chủ động từ bên trong hệ thống. Không còn là khẩu hiệu, chuyển đổi số tại Việt Nam đang từng bước đi vào chiều sâu, thể hiện bằng những thay đổi thực chất trong cách thức vận hành, phục vụ và sáng tạo giá trị.
Kết luận
Chuyển đổi số tại Việt Nam đang chuyển từ chủ trương thành hành động cụ thể, thể hiện rõ qua những mô hình thực tiễn. Đây là minh chứng cho thấy, khi gắn với mục tiêu cụ thể và xuất phát từ nhu cầu thực tế, chuyển đổi số sẽ tạo ra giá trị rõ ràng trong cải cách và phục vụ.
Đặc biệt, từ ngày 01/07/2025, việc thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp trên toàn quốc đặt ra yêu cầu đổi mới năng lực quản trị tại cấp tỉnh và đặc biệt là cấp xã, nơi tiếp xúc trực tiếp với người dân. Trong bối cảnh này, chuyển đổi số không chỉ là công cụ hỗ trợ mà phải trở thành nền tảng để chính quyền cấp cơ sở vận hành hiệu quả, minh bạch và linh hoạt hơn. Để làm được điều đó, cần tập trung hỗ trợ về hạ tầng số, nhân lực và thể chế cho cấp địa phương, nhất là xã/phường, nơi chịu áp lực thực thi lớn nhất. Đồng thời, khuyến khích các tổ chức chủ động chuyển đổi từ bên trong, tùy theo chức năng và điều kiện thực tế.
Khi người dân cảm nhận được dịch vụ công thuận tiện hơn, thủ tục đơn giản hơn và chính quyền gần gũi hơn, đó mới là minh chứng rõ nhất cho thành công của chuyển đổi số. Trong giai đoạn tái cấu trúc bộ máy hành chính hiện nay, đây cũng chính là thời điểm vàng để chuyển đổi số phát huy vai trò là động lực đổi mới và nền tảng quản trị hiện đại.