Từ năm 1901 đến năm 2024, Giải Nobel đã được trao 627 lần cho 1.012 cá nhân và tổ chức. Từ ngày 07 đến ngày 14/10/2024, sáu giải Nobel: y sinh, hóa học, vật lý, văn học, hòa bình và kinh tế đã được trao cho những thành tựu mang lại lợi ích lớn cho  nhân loại. Tạp chí xin giới thiệu cùng bạn đọc những nhà khoa học đoạt Giải Nobel năm 2024 và các công trình nền tảng của họ.

Sản lượng điện tái tạo của Canada, đặc biệt là điện gió và điện mặt trời đang và sẽ tăng lên nhanh chóng. Từ chỗ chỉ đáp ứng chưa đến 1% nhu cầu điện của Canada (năm 2009) thì đến năm 2021, năng lượng điện gió và điện mặt trời đã đáp ứng khoảng 7% nhu cầu điện của nước này. Để đạt được điều đó, từ năm 2015, Chính phủ Canada đã lần lượt thông qua Chiến lược năng lượng quốc gia và Hiệp định khung Liên bang về tăng trưởng xanh và biến đổi khí hậu với các định hướng và giải pháp phát triển điện tái tạo. Đây sẽ là những kinh nghiệm quý để Việt Nam tham khảo trong việc xây dựng và triển khai các chính sách phát triển điện tái tạo. 

Là quốc gia đã thử nghiệm thành công bom nguyên tử (bom A) vào năm 1964, bom nhiệt hạch (bom H) vào năm 1967, nhưng phải 30 năm sau (1994), Trung Quốc mới có nhà máy điện hạt nhân (ĐHN) đầu tiên được xây dựng và vận hành. Với dân số hơn 1,4 tỷ người và gần 2/3 tổng sản lượng điện do các nhà máy điện than cung cấp, Trung Quốc có lượng phát thải carbon nhiều nhất thế giới. Với mục tiêu giảm khí thải gây ô nhiễm môi trường, những năm gần đây, việc phát triển ĐHN đã được Trung Quốc đặc biệt quan tâm. Quốc gia này đã trở thành nước thứ hai trên thế giới (sau Mỹ) về số lượng lò phản ứng (LPƯ) đang hoạt động và sản lượng ĐHN; đồng thời là nước có số lượng LPƯ đang xây dựng nhiều nhất thế giới (30/64). Bài viết chia sẻ tình hình phát triển ĐHN trong hiện tại và tương lai của Trung Quốc.

Rối loạn giấc ngủ REM vô căn được các nhà nghiên cứu đặc biệt quan tâm. Đây là yếu tố nguy cơ cao gây ra một số bệnh lý thần kinh, đặc biệt là bệnh Parkinson và sa sút trí tuệ thể Lewy. Do đó, phát hiện sớm rối loạn giấc ngủ REM vô căn không chỉ là chìa khóa quan trọng để điều trị kịp thời, nâng cao chất lượng sống cho người bệnh, mà còn có vai trò mấu chốt giúp giảm tỷ lệ mắc các bệnh lý thoái hóa thần kinh trong tương lai.

Chấn thương dây chằng, đặc biệt ở đầu gối, là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hàng triệu người trẻ trên toàn thế giới. Theo thống kê, cứ 100.000 người trong độ tuổi từ 16 đến 39, có tới 85 người dễ mắc phải loại chấn thương này. Các vận động viên, người lao động nặng và những người vận động sai cách là những đối tượng có nguy cơ cao. Mới đây, TS  Nguyễn Ngọc Tuân tại Đại học Ecole Normale Superieure và cộng sự tại Đại học Sorbonne Paris Nord, Cộng hòa Pháp đã nghiên cứu và phát triển thành công dây chằng nhân tạo phân hủy sinh học từ sợi polycaprolactone, mở ra hướng điều trị mới hiệu quả hơn cho hàng triệu bệnh nhân bị tổn thương dây chằng.

Mới đây, Đại học Stanford, Mỹ đã công bố Báo cáo Chỉ số trí tuệ nhân tạo (AI) năm 2024. Đây được đánh giá là một báo cáo toàn diện nhất về AI và đưa ra vào thời điểm quan trọng khi ảnh hưởng của AI đối với xã hội loài người đã trở nên rõ ràng. So với các năm trước, Báo cáo chỉ số AI 2024 đã mở rộng phạm vi để bao quát hơn các xu hướng thiết yếu như tiến bộ kỹ thuật trong AI, nhận thức của công chúng về công nghệ và động lực địa chính trị xung quanh sự phát triển của nó... Qua đó, giúp các nhà hoạch định chính sách, nhà nghiên cứu và công chúng hiểu biết sâu sắc về sự phức tạp và phát triển nhanh chóng của AI.

Báo cáo thường niên lần thứ 19 về triển vọng ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu năm 2024 của Công ty kiểm toán KPMG (Hà Lan) đã khảo sát 172 giám đốc điều hành (CEO) của các công ty bán dẫn trên toàn cầu, trong đó có hơn một nửa số người được hỏi đến từ các công ty bán dẫn có doanh thu hằng năm trên một tỷ USD. Báo cáo năm nay cho thấy, doanh thu và lợi nhuận của ngành này được các CEO đánh giá khởi sắc so với năm 2023; ngân sách dành cho nghiên cứu và phát triển (R&D) ngang bằng với năm 2023; lực lượng lao động tăng trưởng chậm lại; sản phẩm chip bán dẫn tăng trưởng; nhân tài luôn là vấn đề của ngành công nghiệp bán dẫn…

Mới đây, các nhà khoa học đã chế tạo thành công loại pin năng lượng hạt nhân với kích thước nhỏ hơn đồng tiền xu nhưng có khả năng vận hành liên tục 50 năm mà không cần sạc; thiết kế nhiều lớp giúp pin không bắt lửa hoặc phát nổ khi bị tác động vật lý, đồng thời có khả năng hoạt động ở nhiệt độ từ -60 đến 120^oC. Loại pin này có thể đảm bảo nhu cầu năng lượng vận hành lâu dài trong nhiều ứng dụng, chẳng hạn như thiết bị trên tàu vũ trụ, thiết bị y tế, chip vi xử lý, cảm biến, drone hay robot siêu nhỏ… Với thành tựu của công nghệ hiện đại, trong tương lai, pin hạt nhân sẽ được phát triển và ứng dụng trong nhiều lĩnh vực của đời sống, xã hội.

Trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng phổ biến trong nhiều lĩnh vực, ảnh hưởng đến cuộc sống hàng triệu người, nhưng các mô hình AI, đặc biệt là mô hình AI nền tảng có thể cung cấp thông tin sai lệch gây hậu quả nghiêm trọng. Để giải quyết vấn đề này, các nhà nghiên cứu thuộc Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), Mỹ đã phát triển hai phương pháp mới nhằm đánh giá độ tin cậy của các mô hình AI. Phương pháp đầu tiên đánh giá độ tin cậy của mô hình AI nền tảng bằng cách sử dụng tập hợp các mô hình khác nhau để kiểm tra tính nhất quán của kết quả, giúp quyết định xem mô hình có phù hợp để áp dụng trong bối cảnh cụ thể hay không. Phương pháp thứ hai là IF-COMP, dựa trên nguyên tắc độ dài mô tả tối thiểu (MDL) để định lượng độ không chắc chắn trong dự đoán của mô hình máy học, đem lại hiệu quả và độ chính xác cao hơn so với các phương pháp hiện có, giúp người dùng xác định mức độ tin cậy của dự đoán. Hai phương pháp này không chỉ cải thiện độ tin cậy và an toàn của các hệ thống AI mà còn có thể áp dụng cho nhiều loại mô hình khác nhau, mở ra tiềm năng phát triển các hệ thống AI đáng tin cậy, an toàn và hiệu quả hơn trong tương lai.

Khác với Việt Nam, Philippines không phải là thành viên của Công ước quốc tế về bảo hộ giống cây trồng mới (UPOV). Những quy định về bảo hộ giống cây trồng của Philippines được xây dựng trong Đạo luật Bảo hộ giống cây trồng năm 2002. Thông qua việc phân tích các văn bản pháp lý liên quan, bài viết chỉ ra điểm khác nhau trong pháp luật về bảo hộ giống cây trồng giữa Việt Nam và Philippines, làm cơ sở tham khảo cho nước ta để hướng đến hội nhập bền vững trong thời gian tới.